Հարգելի Սերգեյ Վիկտորովիչ,
Լեռնային Ղարաբաղի խնդրի կարգավորման Ձեր Պլանը Ռուսաստանի Դաշնության, Ադրբեջանի Նախագահների և Հայաստանի Վարչապետի 9 նոյեմբերի 2020թ. համատեղ հայտարարությամբ սրընթաց կյանքի կոչվեց, կարող եք տոնել: Ըստ համաձայնագրի՝ բոլոր ուղղություններով ճանապարհային հաղորդակցությունները պետք է ապաշրջափակվեն, սակայն ողջ աշխարհի հայերի նվիրատվությունների հաշվին վերջին տարիների ընթացքում կառուցված Վարդենիս (Հայաստան) – Քարվաճառ-Մարտակերտ (ԼՂՀ) հոյակապ մայրուղին այժմ շրջափակված է Քարվաճառից մինչև Դադիվանք, և Մարտակերտի ու հարակից շրջանների բնակիչները գործնականում զրկված են Հայաստան մուտք գործելու հնարավորությունից:

Եթե վաղը, պետության շարքերից իմացվի նման շշուկներ, ապա այն ժամանակ էլ հենց թուրքերեն պետք է ասվի ''denizi görmeden paçaları sıvama'', Հայերենով ‘ջուրը չի տեսած մի բոբիկանա’… Մեր կազմակերպած այս երկարաշունչ աշխատության բոլոր հարցազրույցները արեց, Ֆրանսիայի մոտ անցյալի մեջ, Հայաստանի դժվար (Սումքայիթ և այլ ջարդեր, Լեռնային Ղարաբաղի, Երկրաշարժի, տարբեր տաքնապալի) օրերում, բազումս իր լումաները իր աշխատություններով, դրած Հայ ծագումով Ֆրանսիացի Ժան Կլոտ Դըլաքրուա-ն:

Ռուսաստանի անվտանգության խորհրդի նախագահի տեղակալ Դմիտրի Մեդվեդևի հայտարարությունը, թե՝ ԼՂ հարցի կարգավորումը պետք է քննարկել նաև Թուրքիայի հետ, արտակարգ և լիազոր դեսպան Արման Նավասարդյանը համարում է քաղաքական սայթաքում, որ թույլ է տվել Մեդվեդևը: 

Տավուշյան մինի պատերազմից հետո  միջազգային քաղաքագետների  և ռազմա-քաղաքական վերլուծաբանների կարծիքը բաժանվեց երկու մասի. որոշ վերլուծաբաններ գտան, որ կատարվածը Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև երեսուն տարի մխացող պատերազմական կրակի հերթական բորբոքում է, 2106 թվականի պատերազմի վերարտադրությունը։ Այլ վերլուծաբաններն այն միտքն հայտնեցին, որ թուրք-ադրբեջանական կլիկը փորձում է ռազմական գործողությունների ծանրության կենտրոնը տեղափոխել անմիջականորեն Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև՝ ունենալով հեռուն գնացող աշխարհաքաղական և աշխարհառազմավարական ծրագեր։

Վերջերս Թեհրանում տեղի ունեցած հակահայաստանյան ոչ մեծաթիվ ցույցը Իսրայելում Հայաստանի դեսպանություն բացվելու կապակցությամբ  հանրապետությունում ընկալվեց տհաճությամբ, իսկ հանրության ուշադրությունը  կրկին սևեռեց հայ-իսրայելյան հարաբերությունների զարգացման կարևորության վրա։ Իսկ նրանց, ովքեր մոտիկից են ծանոթ այդ երկրի հետ մեր հարաբերությունների նախապատմությանը, հիշեցրեց դիվանագիտական կապեր հաստատելու երեսնամյա ոդիսականը։
 

Եթե խոսքը վերաբերում է Նիկոլ Փաշինյանի հեռանալուն, անմիջապես հարց է ծագում, իսկ ո՞վ է լինելու հաջորդը։ Ճիշտ է, ազգի արգանդը, բարեբախտաբար, չի չորացել և «սուրբ տեղը դատարկ չի մնա»։ Ավելորդ է ասել, որ «հեղափոխությունից քշվածների» վարդագույն երազանքը՝ կրկին տեսնել   այդ սուրբ տեղերում Քոչարյանին  կամ Սարգսյանին ֆանտասմագորիայի՝ ցնորամտության ժանրից է։ Չմոռանալով այս աքսիոմատիկ ճշմարտությունը՝ հարկ է չմոռանալ նաև ժողովրդական իմաստությունը այն մասին, որ «գետանցին ձիերին չեն փոխում», մանավանդ մե'ր գետանցին, որի կամուրջը խարխուլ է, երերուն։

*Որդեգրելով «հեղափոխությունը վտանգի մեջ է» կարգախոսը՝ ընդունել և կիրառել օրենքներ, որոնք կոչված են փրկելու հեղափոխությունը և բացառելու նախկին վարչակարգի վերակենդանացման  հնարավորությունը։

Երբ  մեծ դանիացի Համլետը հնչեցրել  է այս դասական դարձվածքը, հավանաբար, մտքի ծայրով անգամ  չի անցկացրել, որ 400 տարի անց  իրենից շատ հեռու գտնվող փոքր մի երկրում՝ Հայաստանում, սխալներն շատ ավելի են լինելու, քան իր հայրենիքում։ Տարբեր ձևի և չափի՝ արհեստական, բնական, ձեռքբերովի։ Ամբողջության մեջ, թե  առանձին դրանք լուրջ վտանգ են ներկայացնում և կարող են կործանարար լինել երկրի ու պետականության  համար։

«Անդրադարձի» հյուրը արտակարգ և լիազոր դեսպան Արման Նավասարդյանն է։ Նա խիստ մտահոգված է Նախիջևանով և չի բացառում, որ  թրքական բանակն  այստեղից Հայաստանի համար 2-րդ ճակատ է բացում։ «Վաղուց ժամանակն է, որ միջազգային ֆորում հրավիրվի այդ հարցով»,-ասում է Արման Նավասարդյանը։ Նրա խոսքով՝ կորոնավիրուսի պայմաններում Թուրքիան բոլորովին նոր խաղ է սկսել ԵՄ-ի ու ԱՄՆ-ի հետ։

Էքստերմիզմից զատ, ինչպես մինչև պանդեմիան, այնպես էլ այժմ, մեծ է ջիհադիստերի սպառնալիքը։ Իսլամիստների կարծիքով կորոնավիրուսը Աստծո պատիժն է «անհավատներին»։ «Իսլամական պետությունը» և «Ալ-Կաիդան» գտնում են, որ Ալահը վրեժ է լուծում իր թշնամիներից, հատկապես, չինական կառավարության կողմից ույգուրական մուսուլմանական փոքրամասնությանը հետապնդելու համար։ Իսկ Իրանի վարչակարգը վարակի տարածման համար մեղադրում է Իսրայելին և կորոնավիրուսն անվանում է «արևմտյան» կամ «սիոնիստական կենսաբանական զենք»։

Հաշվված է , որ համաշխարհային տնտեսությունն այս տարի՝ 2020-ին կկրճատվի 3%-ով   և, եթե համաճարակը չնահանջի 2021 թվականին, ֆինանսների կորուստը կկազմի 9 տրիլիոն դոլար։ Հեռանկարն ավելի  մռայլ է։ Աշխարհը թաղվում է վերջին 100 տարվա ամենասուր  ճգնաժամի մեջ, և ամենաշատը տուժում է Եվրոպան, որի  տնտեսությունն իր մասշտաբներով երկրորդն է աշխարհում, իսկ բնակչությունը  450 միլիոն է։  Համաշխարհային տնտեսությունը մտնում է ռեցեսիայի՝ հետաճի շրջան, եվրոպականը՝ նույնպես, սակայն ավելի խորը։  Խուճապից զատ եվրոպացիների համար հատկանշանական են դառնում էգոիզմը և եսակենտրոնությունը։   Անտարբերությունը իտալացիների և   իսպանացիների նկատմամբ,  և կամ դիմակների ներկրման ժամանակ անվայելուչ միջադեպերը այդ տրամադրությունների ապացույցներից են։  

Quo vadis, Domine? Ու՞ր ես գնում  Աստված։ Այս խոսքերը Պետրոս առաքյալն ուղղեց Հիսուս Քրիստոսին, երբ նա Ներոն կայսեր կողմից քրիստոնյաների հալածանքի ժամանակ հեռանում էր Հռոմից։ Ընդհանուր առմամբ, «Ու՞ր ես գնում Աստված» արտահայտությունը լսողին մտածել է տալիս, թե արդյոք նա ճի՞շտ է ապրում, հավատարի՞մ է արդյոք իր կյանքի նպատակներին, արժեքներին և այլն։

Նոր կորոնավիրուսի համավարակի բռնկումից հետո Իրանում և Հայաստանում, ՀՀ դեսպանության քայլերի, համավարակի բռնկումից հետո երկու երկրների իրավիճակի, և համավարակի ընթացքում երկու երկրների հարաբերությունների հեռանկարի, և այն մասին թե Իրանի դեմ կիրառված պատժամիջոցները ինչքանով են կարող խոչընդոտել Իրան-Հայաստան առեւտրական կապերին, Թեհրանի հայկական «ԱԼԻՔ» օրաթերթի լրագրող Կարինե Դավթյանը հարցազրույց է ունեցել Իրանում ՀՀ արտակարգ և լիազոր դեսպան Արտաշես Թումանյանի հետ:

Ընդամենը երեք շաբաթում ԱՄՆ եւ միջազգային միացյալ զորքերը (ՄՄԶ) 5 ռազմաբազա են հետ հանձնել Իրաքի զինուժին։ Մինչ այդ, այն, ինչ պետք էր վերցրեցին, ինչը քիչ կարևոր էր` ոչնչացրին։ Այս կարծիքն է հայտնել այդ զորքերի տեղաշարժին ականատես BBC-ի թղթակիցը։ ԱՄՆ-ի եւ ՄՄԶ-ի զորքերը շատ արագ դատարկեցին Սիրիա-Իրաք սահմանի մոտակայքում Ղաեմ ռազմաբազան, ապա Ղիյարեն՝ Մուսելում, հետո հերթը հասավ Քերքուքի K1 եւ Մուսելի Նինվա ռազմաբազաներին։

Մարտի 30-ին Չինաստանում ՀՀ դեսպան Սերգեյ Մանասարյանը հարցազրույց է տվել «1in.am» լրատվական կայքին, որի ընթացքում ներկայացրել է նոր տիպի կորոնավիրուսի տարածման հետևանքով Չինաստանում ստեղծված իրավիճակը, Չինաստանում գտնվող ՀՀ քաղաքացիների վերադարձի և վերջիններիս տեղաբաշխմամբ պայմանավորված որոշ բարդությունների հետ կապված մանրամասներ, խոսել է վարակի տարածման կանխարգելման հարցում հայ-չինական համագործակցության հեռանկարների մասին։

Ռուսաստանը այսօր կանգնած է քաղաքակրթական ընտրության կամ նույնականացման խնդրի առջև, որը նրա համար ոչ միայն ազգային անվտանգության խնդիր է, այլև այդ ընտրությունից են կախված երկրի արտաքին քաղաքականությունը, ներքին բարենորոգումները և արդիականացումը: Ցանկացած մեծ պետության համար հնարավոր չէ կանխատեսել երկրի ապագան՝ առանց որոշելու նրա քաղաքակրթական դերակատարումը:

Առաջին քաղաքակրթությունից՝ Շումերներից սկսած  պատերազմները, նվաճումներն ու բռնությունները պատմության անքակտելի մաս են կազմել։ Անցած յոթ ու կես հազար տարիների ընթացքում ընդամենը 360 տարի է խաղաղություն տիրել երկրագնդի վրա։ Այսօր էլ աշխարհի տարբեր ծագերում կռվում, կրակում և սպանում են։

Ռուս-սիրիական համատեղ առճակատման դինամիկան կորոշի  Թուրքիայի հետագա քաղաքական քայլերը, այդ թվում նաև կովկասյան ուղղությամբ։ Եթե նա անհաջողության մատնվի Սիրիայում, ինչի հավանականությունը բավական մեծ է, ապա կարող է ակտիվացնել գործողությունները մեր տարածաշրջանում, ինչին պետք է պատրաստ լինել։

Մյունխենյան գործարքը Ֆրանսիայի և Բրիտանիայի կողմից փաստացի համաձայնություն էր Ավստրիայի և Չեխոսլովակիայի հարցերում զիջումների գնալ նացիստական Գերմանիային և Իտալիային: Մի քանի տարի վարվող «խաղաղեցման քաղաքականությունն» ի վերջո իր պրակտիկ արտացոլումը գտավ 1938թ. կնքված Մյունխենի պայմանագրում:

Լեռնային Ղարաբաղի շուրջ հասունացող ռազմական ընդհարման հեռանկարը, իշխանության համար ծավալվող ներքին պայքարը և մի շարք այլ խորքային խնդիրներ պատճառ դարձան 1980-ականների վերջերին Ադրբեջանում իսլամական գործոնի քաղաքականացման և վերաիմաստավորման համար:

Ի՞նչ կարող է սպասել Հայաստանը «Վայմարյան եռանկյունուց» և ինչպիսի՞ն պետք է լինի նրա դիվանագիտությունն այդ երևույթի նկատմամբ։ Հաշվի առնելով այն հանգամանքը, որ այդ կազմակերպության երկու անդամները Եվրոպայի առանցքային պետություններն են, անկախ այն բանից, թե ինչպիսին կլինի եռանկյունու ապագան, հարկ է շարունակել ակտիվորեն զարգացնել հարաբերությունները նրանց հետ։ Առանց այդ էլ մեր հարաբերությունները կարծես թե զարգանում են վերընթաց գծով։ Անհրաժեշտ է ամեն կերպ զարկ տալ դրան և խորացնել բազմակողմ  համագործակցությունը և' Ֆրանսիայի, և' Գերմանիայի հետ։

Ռուսաստանի արդի հարաբերություններն իր անմիջական հարևանների հետ պայմանավորվում են աշխարհաստրատեգիական գլոբալ երևույթներով, միջազգային հարաբերություններով և Կրեմլի հեռահար ծրագրերով։ Եթե ռուս-ուկրաինական հարաբերությունների հիմքում ընկած են ռազմա-քաղաքական հետաքրքրքություններ, ապա Բելառուսի հետ Մոսկվային հիմնականում կապում են տնտեսական շահերը։

Հիշենք անցյալ դարի քառասունական թվականների ներգաղթը, երբ   Լիբանանից եկած մեր հայրենակիցները, հետպատերազմյան ծանր պայմաններում, մեծ ներդրում ունեցան երկրի վերականգնման ու զարգացման գործում։ Լիբանանահայերի ներկա սերունդը կարող է նույնն անել, և ավելին։ Օգնենք մեր հայրենակիցներին, դրանով իսկ օգնած կլինենք  Հայաստանի առաջընթացին։

ՌԴ արդեն նախկին վարչապետ Դմիտրի Մեդվեդեւին առաջարկվեց Անվտանգության խորհրդի քարտուղարի տեղակալի պաշտոնը։
Կստանձնի՞ Մեդվեդեւն այդ պաշտոնը, թե՞ ոչ, ի՞նչ զարգացում կունենա Ռուսաստանում ստեղծված այս իրավիճակը, ինչպե՞ս դա կազդի Հայաստան-Ռուսաստան հարաբերությունների վրա, ի՞նչ է պատրաստվում անել ՌԴ նախագահը իր պաշտոնավարման ժամկետի ավարտից հետո. այս եւ այլ հարցերի վերաբերյալ ՀՀ վարչապետի ընտանիքին պատկանող Armtimes.com-ը  զրուցել է արտակարգ եւ լիազոր դեսպան Արման Նավասարդյանի հետ:

Տարածաշրջանային մակարդակում տարին սկսվեց նոր փուլի նախանշային իրադարձությամբ: ԱՄՆ-Իրան առճակատման հարաբերություններում գերլարված իրավիճակ ստեղծվեց ԱՄՆ նախագահի հրահանգով Իրաքում իրանցի զորավարի սպանությամբ: