---

Ինչպե՞ս անել, որ հայ դիվանագիտական միտքն ու կառույցները կարողանան միջազգայնորեն ամրագրել հայ ռազմական ուժի հաղթանակների արդյունքները: Ինչո՞ւ 1994 թվականի զինադադարին հետևած տարիներին Ադրբեջանը կարողացավ թոթափել պատերազմը սանձազերծողի մեղադրանքն ու հայկակական կողմի վրա բարդել «ագրեսորի ու օկուպանտի» մեղքը: Որո՞նք են ադրբեջանական դիվերսիաների այս օրերի աննախադեպ ակտիվացման պատճառները, և արդյոք մեր զինուժը միայնա՞կ պիտի առնի դրանց դեմը, թե՞ իրենց ներդրումը պիտի ունենան նաև դիվանագիտական կառույցները: Որքանո՞վ է հնարավոր լայնամասշտաբ պատերազմը, և ինչպիսի՞ն կլինի մեր ռազմավարական դաշնակից Ռուսաստանի կեցվածքը: Այս և բազմաթիվ այլ հարցերի մասին է արտակարգ և լիազոր դեսպան Արման Նավասարդյանի հետ Yerevan.Today-ի տաղավարում տեղի ունեցած քննարկումը: Ներկայացնում ենք քննարկման որոշ հատվածներ, որին մասնակցել են արտակարգ և լիազոր դեսպան Արման Նավասարդյանը, կայքի գլխավոր խմբագիր Սևակ Հակոբյանը և խմբագիր Հովհաննես Երանյանը: Ս. Հ. Ամեն օր աշխատանքները սկսելիս անպայման բացում եմ երկու-երեք կայք` Լեռնային Ղարաբաղի պաշտպանական բանակի կայքն է, մեր պաշտպանության նախարարության կայքը և նախարարի մամուլի խոսնակի ֆեյսբուքի էջը ու սարսափում միշտ` դիվերսիա, դիվերսիա սահմանին, կրակոցներ ու զոհ: Այս տարի հատկապես մի քանի անգամ եղան նման դեպքեր: Լրատվամիջոցները գրեցին, որ կա տասը զոհ, նախարարը շտապեց ուղղել, որ 10 զոհ չէ, յոթ զոհ է, բայց յոթ զոհն էլ է շատ: Ի՞նչ ունենք այսօր, ինչու՞ է սահմանին այս վիճակը: Հ.Ե. Տպավորություն ունենք, որ գլխավոր գերատեսչությունը մեր երկրի Պաշտպանության նախարարությունն է, որովհետև այդ կառույցն է քիչ թե շատ ժողովրդին հանգստացնում: Տեղ կա, որ պիտի խոսի դիվանագետը, խոսում է Պաշտպանության նախարարը, տեղ կա, որ պիտի նախագահը հայտարարություն անի, ՊՆ-ն է էլի խոսում: Մեր տպավորությամբ` ինքն է այսօր դարձել գլխավոր դեմքը` ոչ բարենպաստ հանգամանքների պատճառով: Մեր բանակը այսօր կատարում է իր պարտքը, արդյո՞ք դիվանագիտական ավելի ակտիվ ջանքերի կարիք չի զգացվում, որպեսզի մեղմվի այս վիճակը: Ա.Ն. Այս 20 տարվա մեջ ստացվել է այնպես, որ մեր զինված ուժերն իրենց գործողություններով և արդյունքով մեկ քայլ առաջ են մյուս բոլոր կառույցներից: Սա մի կողմից ուրախացնում է, որովհետև այնպիսի վիճակ է Հայաստանում և Հայաստանի շուրջ, որ առանց նման բարձր մակարդակ ունենալու` մենք տխուր վիճակում կգտնվեինք: Սա այսօրվա խնդիր չի միայն. մինչև 94 թվականի ռազմական գործողություններով բանակը ցույց տվեց, որ պատմության մեջ հազվագյուտ էջերից մեկն է, որ մենք կարողացել ենք թշնամու նկատմամբ առավելություն ձեռք բերել: Լավ կլիներ, որ դրան հաջորդեին դիվանագիտական գործողությունները, այսինքն` այն, ինչ կատարվեց ռազմի դաշտում, դա ամրապնդվեր դիվանագիտական ճանապարհներով: Ես նույնիսկ հակառակը կասեի` լավ կլիներ, որ դիվանագիտությունը լիներ առաջին կարգում, որ չլիներ պատերազմ: Դիվանագիտության խնդիրն է` հարցերը լուծել միջպետական, միջկառավարական մակարդակով, որպեսզի հարցը չհասնի դրան, վերջին հաշվով` դիվանագետն ինքը ևս զինվոր է, բայց` խաղաղության դաշտում: Եթե վերլուծելու լինենք, ապա այստեղ շատ պահեր կան: 1994 թվականի Բիշկեկի հրադադարի ստորագրումից հետո կարծես թե դրությունը փոխվեց: Հայաստանն աստիճանաբար սկսեց կորցնել ինֆորմացիոն պայքարում: Ինձ համար դիվանագիտական ամենամեծ սխալը ղարաբաղյան կողմի օտարումն էր կամ դուրս մնալը բանակցային գործընթացից: Սա շատ մեծ վրիպում էր մեր կողմից: Կամ դա ստիպողական եղավ, կամ այդպես ստացվեց: Ս. Հ. Ադրբեջանի արտգոծնախարարի հետ հունվարի 27-ի հանդիպումից հետո ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի համանախագահները հայտարարություն տարածեցին, որում կոնկրետ խոսք կար՝ ուղղված Ադրբեջանին՝ «Մենք կոչ ենք արել Ադրբեջանին հավատարիմ մնալ հրադադարի պահպանման ռեժիմին»: Հայկական կողմին էլ կոչ կա` «Միջոցներ ձեռնարկել լարվածությունը թուլացնելու ուղղությամբ»: Կարծես արդեն հասցեական են խոսում: Ա.Ն. Ճիշտ եք նկատել, որովհետև դրությունն իրոք փոխվում է: Գլխավոր պատճառներն, ըստ իս, այն են, որ Ալիևը և ներքին, և արտաքին քաղաքականության մեջ գտնվում է բավական ճգնաժամային վիճակում: Այստեղ բազմաթիվ են պատճառները, նախ՝ Ադրբեջանի ներքաղաքական վիճակը, նավթի գնի անկումը, իսլամական ֆակտորի ուժեղացումը շատ հետաքրքիր և շատ հեռու գնացող երևույթ է, որովհետև նա հույս ուներ, որ իսլամական տարածքներում կռվող ադրբեջանցիները, իսկ այնտեղ հիմա 300-500 մարդ է կռվում, հետագայում՝ երբ գան Ադրբեջան, նա կուղղի Ղարաբաղի դեմ, իսկ նրանք ասում են՝ չէ, էս նավթը նախ պետք է լինի մերը, իսլամական շարժմանը պետք է պատկանի, և շատ լուրջ խմորումներ են էնտեղ, և Ադրբեջանն ու իր վարչակարգը ստիպված են պաշտպանողական դիրք գրավել: Էլ չեմ ասում, որ իսլամը՝ ֆունդամենտալ իսլամը, գլուխ է բարձրացնում Ադրբեջանում, և սա շատ վտանգավոր է ոչ միայն իրենց, այլև տարածաշրջանի, այդ թվում՝ մեզ համար: Ալիևն ամեն ինչ արեց, որ Ղազախստանի և Բելառուսի օգնությամբ փակեր Հայաստանի ճանապարհը դեպի ԵՏՄ: Հայաստանը դարձավ ԵՏՄ անդամ: Այս պարագայում նա կարծես թե ուզում է փորձել, թե որտեղ է Հայաստանի և Ռուսաստանի, այսպես ասած, համագործակցության ամրությունը, փորձաքար է սա իր համար: Հայաստանը ՀԱՊԿ-ի անդամ է, ԵՏՄ անդամ է, Ռուսաստանն այստեղ ունի 102-րդ ռազմական բազան: Չգիտեմ՝ ինձ հետ կհամաձայնեք, թե ոչ, Գյումրիի դեպքն եմ ես կապում սրա հետ: Ես չեմ ասում, որ սա անպայման արել են... հետքը չեմ ուզում տանել այնտեղ, բայց գիտեք ի՞նչ կա՝ սրանք բոլորը համընկնում են՝ մեկ, թուրքական հետքը ես միանշանակ տեսնում եմ՝ կապված 100-ամյակի հետ: Դրսի խնդիրներ ևս կան Ալիևի համար, բավականին սրված են ադրբաջանա-ամերիկյան հարաբերությունները: Մինսկի խմբից, ես մեծ բաներ չեմ սպասում: Եթե Մինսկի խումբը կարողանա պահել կարգավիճակը՝ստատուս քվոն, դա արդեն մեծ բան կլինի: Հ.Ե. Դուք ասում եք՝ սրված են ամերիկա-ադրբեջանական հարաբերությունները, բայց դրա փոխարեն, շատ ներդաշնակ կարծես թե զարգանում են ռուս-ադրբեջանական և ռուս-թուրքական հարաբերությունները: Հիմա այստեղ եթե չասենք, Ադրբեջանը վարում է միանգամայն ինքնուրույն քաղաքականություն, այլ համագործակցված կամ թելադրանքով Թուրքիայի հետ, այդպես ասենք, եթե մենք կապում ենք մեր սահամանների լարվածությունը 15 թվի հետ, ի՞նչ կարող ենք ենթադրել՝ հաճոյանու՞մ է իր ավագ եղբորը, թե հանձնարարված, ծրագրավորված են գործում: Մենք ունե՞նք մեր քաղաքականությունը, մենք կարող ենք ինքնութույն քայլեր ունենալ, թե ջրի հոսանքին ընկած տեսնենք, ով ինչ է անում՝ մենք մի կերպ դիմանանք էս ամեն ինչին: Ա.Ն. Եթե դուք համեմատում եք՝ Ադրբեջանը, այսպես ասած պայամանագրային պայմնանավորվածությամբ որևէ մեկի հետ կապված չէ: Սա նրան հնարավորություն է տալիս անշուշտ մանյովրել, սա շատ կարևոր է: Եվ այստեղ ավելի շատ գործում է գաղտնի դիվանագիտությունը, նրանք հրահրում են, նրանք սարքում են, դե թուրքերը մեծ վարպետ են այդ գործի: Եվ Ադրբեջանն էլ կարողանում է այս երկու լարի վրա խաղալ՝ և ռուսական և թուրքական լարի: Ինչ վերաբերում է մեր իրավիճակին՝ մենք միանշանակ կերպով կապված ենք Ռուսաստանի հետ, մեն ունենք ՀԱՊԿ, ԵՏՄ, երկկողմ հարաբերություններ և ռազմաբազա: Անընդհատ ինձ էլ են հարց տալիս, թե՝ բա սահմանի վրա կրակում են, բա Ռուսաստանը որտե՞ղ է: Եթե ուշադր նայենք այդ պայմանագիրը, սահամանային խժդժությունները կամ բախումները չեն մտնում անմիջականորեն այդ ՀԱՊԿ-ի պայմանգրի իրագործման կամ կիրառման մեջ: Իհարկե, եթե Աստված ոչ անի, մեծ պատերազմական գործողություններ սկսվեն, իրոք պատերազմական գործողություններ, այդ դեպքում ՀԱՊԿ-ը ուզած-չուզած կմտնի: Ոչ, թե մեզ փրկելու համար, այլ հենց ռուսական շահերը փրկելու համար: Գյումրու դեպքերի հետ կապված անընդհատ ասում են՝ հանեն տանեն ռազմաբազան: Դուք պատկերացնո՞ւմ եք՝ ինչ կլինի Ռուսաստանի համար, եթե այս ֆլանգը դատարկվի: Նա փաստորեն կկորցնի ամբողջ այս տարածաշրջանը՝ իր քաղաքական խնդիրները լուծելու համար: Հ.Ե. Վերջին ամիսներին զոհերի թվի և սահմանների խախտման հաճախականացման հետ միասին, սկսվեցին նաև ձայներ հնչել, և դրանց տրվեց պաշտական այսպես ձևակերպում Պաշտպանության նախարարության կողմից, կանխարգելիչ, նախահարձակ գործողությունների և նույնիսկ ձևակերպում եղավ՝ տարածք դիվերսիայի դիմաց: Ա.Ն. Լինելով դիվանագետ, ես նախապատվությունը տալիս եմ բանակցայինին… Իմ սրտին մոտ էր նախագահի հայտարարությունը, որ եթե անհրաժեշտ լինի, մենք կգնանք կանխարգելիչ գործողությունների: Սա շատ կարևոր է: Վերջին հաշվով եթե իրերը անվանենք իրենց անունով, ապա երբ հրանոթները խոսում են, դիվանագիտությունը լռում է: Հ.Ե. Ես հենց այդ բանից եմ վախենում, որ եթե հրանոթները լռեն, չի խոսի դիվանագիտությունը: Ա.Ն. Անընդհատ տալիս են այդ հարցը՝ մեծ պատերազմ կլինի՞, թե՞՝ ոչ: Ես կարծում եմ, որ չի լինի: Կարող է լինել բլից, կայծակնային: Ոնց է լինում, երկու-երեք օր խփում են, հետո մինչև միջազգային կազամակերպությունները ուշքի են գալիս, արդեն եղածը եղած է: Հ.Ե. Ասացիք, որ Մինսկի խումբը եթե կարողանա ստատուս քվոն պահպանել, արդեն մեծ բան է: Կարծես թե ժամանակը մեր օգտին չի աշխատում՝ մեծ արտագաղթ, մեծ հոսքեր երկրից, և դժվար է ասել, թե ստատուս քվոն մի 20-30 տարի պահպանելուց հետո ինչ կունենանք: Ա.Ն. Լուրջ հարցեր եք բարձրացնում: Այն, ինչ կատարվում է արտագաղթի հետ կապված, համարում եմ շատ մեծ վտանգ, բայց հուսով եմ, որ փոխվելու է, որովհետեեւ նման ձևով չի կարող շարունակվել, կարող է դրվել պետականության հարցը: Ս.Հ. Կա տեսակետ, որ միակ լուծումը պատերազմն է, կիսո՞ւմ եք այս տեսակետը: Ա.Ն. Չէ, չեմ կիսում, որովհետեւ դա հարցի լուծում չէ, դա կլինի… չեմ ուզում անգամ ասել, թե դա ինչ կլինի: Մասնագետների հետ երբ խոսում ես, ասում են, որ Ադրբեջանն ավելի կտուժի, բայց դե պատերազմում երբեք շահող չի լինում: Նրանք, ովքեր հաղթում են, մի կարծեք, թե հոգեբանական ավելի լավ վիճակում են լինում, քան թե հաղթվող կողմը: Հաղթվող կողմը միշտ ուզում է ռևանշ վերցնել: Ալիևի այս ամբողջ քայլերի մեջ տեսնում եմ վենդետայի սինդրոմը՝ և իր համար, և իր թիմի համար, և անձնապես իր համար, և իր ժողովրդի համար: Ես անցել եմ սովետական դիվանագիտության դպրոց, որտեղ նշանաբառն է, որ դիվանագիտությունը պետք է լինի վերին աստիճանի ակտիվ: Ես մեր պայմաններում ասում եմ՝ ագրեսիային սահմանակցող ակտիվություն, որը հիմա,.. չգիտեմ ինչ ասեմ…

ՃԳՆԱԺԱՄԱՅԻՆ ԴԻՎԱՆԱԳԻՏՈՒԹՅՈՒՆ

1861 reads | 01.02.2015 | - Գնահատել - Գերազանց է Լավ է Վատ չէ Վատ է Ահավոր է