добавить материал CONTACTS
Ռուսաց դիվանագիտությունը Յոթնամյա պատերազմի տարիներին «ԴԻՎԱՆԱԳԻՏՈՒԹՅՈՒՆ-ԱԼՖԱ. ՆԵՐԿԱՅԻ ՄԱՐՏԱՀՐԱՎԵՐՆԵՐԸ և ԱՊԱԳԱՅԻ ՊԱՏԿԵՐԸ» ԵՐԿՕՐՅԱ ՖՈՐՍԱՅԹ ՆԻՍՏ 18-րդ դարի ռուս նշանավոր դիվանագետները Հատուկ ծառայությունները սահմանադրական ժողովրդավարության կայացման պայմաններում (ՌԴ օրինակով) Լրտեսական գործունեության դերը պետական անվտանգության գործում Քրդական հարցը Թուրքիայի Հանրապետությունում Վրացական տարածքային պահանջատիրության հարցը խորհրդա-թուրքական հարաբերությունների լույսի ներքո (1945-1953 թթ.) ՆԱՄԱԿ ԼԱՎՐՈՎԻՆ ԵՐԿՐԱՅԻՆ ԿՅԱՆՔԻՆ ՀՐԱԺԵՇՏ ՏՎԵՑ ԱՐՄԱՆ ՆԱՎԱՍԱՐԴՅԱՆԸ ՉԵՆԳԻԶ ԱՔԹԱՐ․ «ԹՈՒՐՔԱԿԱՆ  ԱՆՀԱՆԳՍՏՈՒԹՅՈՒՆԸ»
LE MALAISE TURC MEMORANDUM OF UNDERSTANDING WAS SIGNED BETWEEN ARMENIAN “CHINA-EURASIA” COUNCIL AND THE SCO CHINESE COMMITTEE ON GOOD NEIGHBOURLINESS, FRIEN ARMENIAN SCHOLAR MHER SAHAKYAN WAS ELECTED AS A MEMBER OF THE ADVISORY BOARD OF THE INTERNATIONAL INSTITUTE FOR PEACE A DECLASSIFIED TOP SECRET CIA REPORT ON THE NAGORNO-KARABAKH CONFLICT JERUSALEM ARMENIAN PATRIARCHATE’S LAWSUIT ADVANCES THROUGH TURKISH COURTS WAR OF WORDS AT THE UN GENERAL ASSEMBLY BETWEEN ARMENIA, AZERBAIJAN AND TURKEY CAMPAIGN TO STOP KILLER ROBOTS «UNETHICAL» & «IMMORAL»: BOB WORK ACADEMIC SEMINAR EUROPE GOES SILK ROAD THROUGH ARMENIA TOOK PLACE IN YEREVAN REACHING A DURABLE PEACE IN THE NAGORNO-KARABAKH CONFLICT AMERICA HAS NO RIGHT TO TELL ARMENIA NOT TO SEND A HUMANITARIAN SQUAD TO SYRIA
ՀԱՐՅՈՒՐ ՏԱՐԻ ԱՆՑ. ՀԱՅԿԱԿԱՆ ՑԵՂԱՍՊԱՆՈՒԹՅԱՆ ՃԱՆԱՉՄԱՆ ՀԵՌԱՆԿԱՐՆԵՐԸ
ԼՅՈՒԴՄԻԼԱ ՀԱՐՈՒԹՅՈՒՆՅԱՆ 
ԵՊՀ պրոֆեսոր, սոցիոլոգ 







1915 թվականի այդ ցրտաշունչ գարնանը ձյունածածկ Անատոլիայում մահաբեր մրրիկը հարազատ հողից սրբեց-տարավ հայկական օջախները: Բայց ոչ բնությունը, այլ իշխանությունն էր բորբոքում կրակը` տարածքը մաքրելով ապագա թուրքական ազգայնական պետության համար:

Խորտակվող Օսմանյան կայսրության կողմից նախաձեռնված այդ դրամայում դերերը բաշխված էին անդարձելի և վճռականապես` զոհերը պետք է լինեին հայերը` միաժամանակ նաև մյուս քրիստոնեական փոքրամասնությունները: Ոճրագործությունների անմիջական կատարողների դերը տրված էր թուրքերից և քրդերից կազմավորված հանցագործ խմբավորումներին, բայց ամբոխը, ցանկության դեպքում, նույնպես կարող էր մասնակցել:

Այնուհետև գալիս էին այդ դրամայի վկաները` կամա թե ակամա, կարեկցող կամ անտարբեր: Միջազգային հանրության ներկայացուցիչները նույնպես մասնակից էին` մեկը դժբախտներին փրկելու, մյուսը հրեշավոր հանցագործությանը չընդդիմանալու, մյուսներն էլ ապագա պատմության համար ողբերգության փաստերն ու մասշտաբները արձանագրելու համար: Այդ բոլոր դերերի մասնակիցների պատմական հիշողությունը պահպանել է այն ժամանակվա էջերը: Նրա առյուծի բաժինն, իհարկե, զոհի կոլեկտիվ հիշողությունն է, ինչպես նաև այդ հումանիտար աղետին վերաբերվող բազմաթիվ նյութական վկայությունները, փաստաթղթերը, հաշվետվությունները , դեկլարացիաները, բանաձևերը և այլ վկայություններ:
Շատ երկրներ և միջազգային կազմակերպություններ նույնպես իրենց ինստիտուցիոնալ հիշողության մեջ պահպանում են այդ ոճրագործության առանցքային պահերը: Սակայն ցեղասպանության պատմական հիշողությունը դրանով չէր կարող սպառվել, այն պետք է պահպանվեր նաև այդ եղեռնագործության հեղինակների և կատարողների մոտ:

Ի՞նչ է մնացել նրանց հիշողության մեջ: Այն մասին, թե ինչ է պահպանվել Կայսրության հիշողության մեջ կարելի է դատել ըստ Օսմանյան արխիվների: Որքանով են դրանք ճշմարտացի և մատչելի` թող ասեն այդ արխիվների վրա աշխատող մասնագետները: Սակայն, այն ամենի մասին, ինչ ժառանգել են Կայսրության իրավահաջորդները, կարող են դատել բոլոր նրանք, ովքեր ի վիճակի են վերլուծել պատմությունը և այդ երկրի վարքագիծը, ինչպես նաև քաղաքական այրերի հայտարարությունները:

Հայերի համար 1915 թվի ցրտաշունչ գարունը չդարձավ անցյալ: Նա մնաց որպես իրականություն` Հայրենիքի կորստով, աշխարհով մեկ սփռվելով, զոհի` նրան բնորոշ բոլոր բաղադրիչների բարդույթով, կորսված Հայրենիքի հանդեպ կարոտով ու լացով: Ողբերգությանը հաջորդած դարը նվիրված էր ողջ մնալուն և ցեղասպանության ճանաչմանը: Ցեղասպանության ողբերգությունից հետո, որը 1,5 միլիոն մարդկային կյանքեր խլեց, հայերը փորձում էին ապրել և պահպանել ազգը…

Այդ նպատակը հետապնդելով՝ հայ կանայք քսաներորդ դարի 20-ական թվականներին ծննդաբերությունը հասցրին 56 պրոմիլեի /մեկը հազարի հարաբերությամբ/, այսինքն՝ կենսաբանական լավագույն ցուցանիշի, որպեսզի հայկական գենը չվերանա աշխարհի երեսից: Ազգի վերարտադրությունն ապահովելու նպատակով ժողովրդագրական վիճակագրության փոխհատուցումը համատեղվում էր մշակութային գենոֆոնդի վերարտադրությամբ: Ապրելունակությանն օգնում էր այն, որ հայերին հաջողվեց գտնել հավատի ու մշակույթի, իր լեզվի և սփյուռքի գոյատևության պահպանման բանաձևը:

Հայերը շարունակեցին գոյատևել որպես ազգ նաև կոլեկտիվ հիշողության շնորհիվ, որի պահպանմանը նպաստեց զոհերի և կորսված Հայրենիքի հիշատակի հավերժացումը: Ոչ պակաս կարևոր դեր չխաղաց նաև ցեղասպանության ճանաչման գործընթացը, որը սկզբնական շրջանում նպատակ ուներ վրեժխնդրություն և պատիժ նրանց նկատմամբ, ովքեր մտածել և իրականացրել էին ցեղասպանությունը:

Վրեժխնդրության առաջին գործողությունները ի կատար ածվեցին ժողովրդական վրիժառուների ձեռքերով, որոնք ոչնչացրին այն հանցագործներին, ովքեր մտածել և ի կատար էին ածել հարյուր հազարավոր անմեղ մարդկանց բնաջնջելու դժոխային ծրագիրը: Բայց ցեղասպանության հիմնական հանցագործ է համարվում պետությունը, որն իր ազգայնական խնդիրները լուծելու համար օգտագործեց մարդկանց ոչնչացնելու գործիքը: Այդ պատճառով էլ հատուցման գործընթացի կարևորագույն մաս դարձավ ցեղասպանության ճանաչումը, քանի որ առանց կատարված հանցագործությունը որպես ցեղասպանություն ճանաչելու` հնարավոր չէր լինի մարդկային չափանիշները զանցառած թուրքական պետության նկատմամբ հատուցման և պատժի պահանջը: ՇԱՐՈՒՆԱԿԵԼԻ…


ՕՍՄԱՆՅԱՆ ԿԱՅՍՐՈՒԹՅՈՒՆ
4148 reads | 04.10.2013
|
Войдите:
avatar

Մուտքանուն:
Գաղտնաբառ:
Գաղտնաբառի հիշեցում| Գրանցում
Copyright © 2023 Diplomat.am tel.: +37491206460, +37499409028 e-mail: diplomat.am@hotmail.com