20-րդ դարի գերտերություններից մեկում՝ ԽՍՀՄ-ում քարոզչությունը (պրոպագանդա) և ենթաքարոզչությունը (ագիտացիա) համարվել են Կոմունիստական կուսակցության առաջնագույն խնդիրներից մեկը: Այստեղ քարոզչությունը հիմնված էր մարքսիզմ-լենինիզմի գաղափարախոսության վրա և իրականացվում էր երկու համակարգերի՝ ԶԼՄ-երի և ագիտացիոն ինստիտուտների միջոցով: Դրանք էին.

Հայկական ազգային գաղափարախոսությունը երբեք չի եղել ուղղված որևիցե ազգի, առավել ևս՝ հրեաների դեմ: Այստեղ ոչ մեկի մտքով չի անցել այնպիսի բնույթի կոչեր, ինչպիսին օրինակ Բաքվում 1990թ. Ազգային ճակատի կարգախոսն էր «Ադրբեջանը կծաղկի առանց հայերի և հրեաների»: Իրողություններ, որոնց մասին լռում է հեղինակը, քանի որ նախընտրում է կամ գիտակցաբար լռել կամ էլ չգիտի, քանի որ նրա նման մյուս մի քանի ամենագետ հեղինակների նման, ակնհայտորեն անգամ մեկ օրով էլ Հայաստանում չի եղել:

Մեկը մյուսին վերացնում են, սպանում, խոշտանգում, իրականում կռվելով Արևմուտքի կամ Ռուսասատանի դեմ: Սա անեծքից այն կողմ է: Աստված հեռու պահի մեզանից նման հանգուցալուծում: Երեկ 16 զինվոր են սպանել: Մարդկային կյանքը գրեթե արժեք չունի: Ընտրություններ են, դեբատներ: Լացակումած Յուլյան ու ջղային Պորոշենկոն իրենց էշն են քշում, մարդիկ էլ կոտորում են իրար:

Ժամանակակից Չինաստանն ազատ երկիր է, զարգանում են քաղաքական ու վերլուծական դպրոցները, վերլուծաբաններն ու մամուլը գործում են առանց խոչընդոտների, հետազոտական կենտրոնները սերտորեն համագործակցում ու մտքերի փոխանակում են կատարում արտասահմանյան առաջատար բուհերի հետ: Վերոհիշյալ հարցերն առաջ մղելու համար կարելի է ներգրավել Սփյուռքի ու Հայաստանի վերլուծաբաններին ու ուղեղային կենտրոններին:

Արցախի Մարտակերտի շրջանում Սարսանգի ջրամբարը կառուցվել է 1976-ին: 130մ հողե պատվար ունեցող հսկա այս ջրամբարում կա ավելի քան 600մլն խմ ջուր, որը սովետական տարիներին նախատեսված էր հիմնականում ադրբեջանաբնակ տարածքների ոռոգման համար, իսկ անկախության հռչակումից հետո ԼՂՀ-ն Սարսանգի ջուրն օգտագործում է ոչ միայն ոռոգման, այլև էներգետիկ նպատակներով:

"Արաբական գարնան” երկրներում ակտիվիստների մեծամասնությունը սոցիալական ցանցն օգտագործեց որպես կարևոր գործիք` կառավարող ռեժիմի դեմ իր դժգոհությունն արտահայտելու համար: Ակտիվիստները Fasebook-ն օգտագործեցին բողոքներ կազմակերպելու, Twitter-ը տեղեկատվություն տարածելու համար, իսկ YouTube-ը` որպեսզի այդ ամենը ցույց տան ամբողջ աշխարհին:

Ռուսաստանի արտգործնախարար Լավրովն է վերնագրի հեղինակը, որն օրերս ուղղել է ԱՄՆ-ին՝ Սիրիայի դեմ ռազմական ուժի կիրառումից խուսափելու համար: «Սիրիայի հարցում ձեր կողմից թույլ տրվող «պատմական սխալը»,- ընդգծել է Լավրովը,- կներքաշի ողջ տարածաշրջանը անկանխատեսելի պատերազմի մեջ...»:

Կարելի է նշել հակահայկական կողմնորոշմամբ գործող հազարավոր կայքեր, պորտալներ և բլոգներ: Ադրբեջանական ապատեղեկատվության թակարդում հայտնվում են նաև հայկական և արտասահման խոշոր լրատվամիջոցները:

ԱՄՆ-ը Եվրոպայի իր ռազմական գերագույն շտաբերում ստեղծեց «Հոգեբանական պատերազմի ենթասեկցիաներ», որոնք զբաղվում էին ոչ միայն տեղեկատվական թերթիկներ տարածելով, այլև հակառակորդի մարտավարության սոցիալ-հոգեբանական մեթոդների ուսումնասիրությամբ: Իսկ ԱՄՆ-ի տարածքում ստեղծվեց «Հասարակական տեղեկատվության կոմիտեն», որն ուներ լուրերի, գովազդի և այլ բաժանմունքներ և զբաղվում էր ակտիվ քարոզչությամբ: Ինչպես նշում է Պ. Լայնբարջերը, «գերմանական քարոզչությունը նրանք անվանում էին քարոզչություն, իսկ իրենց քարոզչական միջոցառումները՝ տեղեկատվություն, մշակութային կապեր, գրականություն…»:

Ադրբեջանում հակահայկական քարոզչական գործունեություն են իրականացնում պետական և ոչ պետական կազմակերպությունները: Ոչ պետական է Հեյդար Ալիևի հիմնադրամը, որը ղեկավարվում է Ալիևների ընտանիքի կողմից, իսկ ՌԴ-ում մասնաճյուղը ղեկավարում է Ալիևի դուստրը՝ Լեյլա Ալիևան: Հիմնադրամը ստեղծվել է 2004-ի մայիսի 10-ին Բաքվում:

Ցանկացած քաղաքական էլիտա ունի իր «բարձրախոսը» մամուլի շրջանակներում: Դրանք կոչվում են էլիտար թերթեր, որոնք մեծամասամբ ներկայացնում են կառավարության պաշտոնական դիրքորոշումները և մասնակիորեն զբաղվում իշխանամետ քարոզչությամբ:

Մինչև 1995-ի փետրվարը ռուս և արտասահմանյան լրատվական գործակալությունները տեղեկատվությունը ստանում էին չեչենական տարբերակներով, ինչն էլ նպաստում էր բացասական կարծիք ձևավորել տարածաշրջանային բախումը ուժային մեթոդներով լուծելու հարցի մասին: Մոսկվայում գործում էր նաև «Չեչենմամուլ»-ի գործակալությունը, որն անմիջական կապ էր հաստատում Դուդայեվի հետ:

Խորհրդային Միությունը կգրավի Արևելյան Եվրոպան և կծածկի «երկաթե վարագույրներով»: 1945-ին այդտեղ կսկսվեն բռնությունները և բնակչությունը կվերածվի «կենդանի ռոբոտների»: Արտաքին աշխարհից կստանան միայն այն տեղեկատվությունը, որը ձեռնտու կլինի Կրեմլին: Հող կնախապատրաստվի երրորդ համաշխարհային պատերազմի համար, 1940-ական թթ. –ի վերջերին կոմունիստները կգրավեն Մեծ Բրիտանիան, իսկ չորրորդ համաշխարհային պատերազմի ժամանակ՝ ԱՄՆ-ը:

«Դուք ինձ տեսնում եք որպես Ֆրանսիայի տեր, բայց ես չէի համարձակվի երեք ամիս Ֆրանսիան ղեկավարել մամուլի ազատության պայմաններում»: Նրանք, ովքեր կարծում են, որ նապոլեոնյան բռնապետությունը գոյատևում էր միայն զենքի և սպառնալիքի ուժով` չեն սխալվում, բայց թերանում են: Ֆրանսիայի կայսր Նապոլեոն Բոնապարտը...

«Գերմանիայի ազգային ռադիոկայանը» պատկանում էր Գերմանիայի Կոմունիստական կուսակցությանը: Այն գործում էր Իսպանիայում 1933-1939թթ, սակայն ստեղծում էր տպավորություն, որ գտնվում է Երրորդ Ռեյխի տարածքում: Գերմանիայի քաղաքացիներին այն կոչ էր անում. «Ուշադրությու՜ն, դուք լսում եք քրիստոնեական ռադիոն 38.52 կարճալիք հաճախականությամբ: Կաթոլիկնե՜ր, քրիստոնյանե՜ր. եղեք ուժեղ Հակաքրիստոսի դեմ պայքարում: Խիզախություն և հավատ առ Աստված Քրիստոսի սիրեցյալ իմ եղբայրներ»:
Ակտիվ ռադիոքարոզչությամբ էր զբաղվում նաև «Հոգիների ձայն» անլեգալ ռադիոկայանը:

«Նախկին հայ զինծառայողների պաշտպանության ադրբեջանական կոմիտեն» հայ զինվորներին գերի հանձնվելու դեպքում հնարավորություն է տալիս անարգել տեղափոխվել արտասահման. «Սա հնարավորություն է ձեզ համար: Օգտվեք դրանից այսօր, քանի դեռ պատերազմը չի սկսվել: Ոչ ոք ձեզ չի պարտադրում: Պարզապես ազատ ժամանակ մտածեք ձեր սեփական ապագայի ու ձեր երեխաների ապագայի մասին: Ուզում եք, որ նրանք զոհվեն հրթիռների պայթյուններից, թե՞ ապրեն հանգիստ Եվրոպայում»:

Ծրագիրը ներառված է«Ազնիվ ձայն» օպերացիայում, որը մշակվել էր «Ալ-Կաիդա» ահաբեկչական խմբի դեմ հոգեբանական պատերազմ իրականացնելու համար: Սակայն ակնհայտ է, որ այն կօգտագործվի ոչ միայն տեղեկատվական ինքնապաշտպանության, այլև գլոբալ պրոպագանդայի իրականացման և արդյունավետ տեղեկատվական պատերազմներ մղելու միտումներով, որի ժամանակակից մեթոդների մշակմամբ էլ զբաղվում է ԱՄՆ-ի «մտքի ֆաբրիկան»՝ RAND կորպորացիան նորագույն կիրառական տեխնոլոգիաների համար:

ԱՄՆ-ի լրատվական գործակալությանն է պատկանում «Ամերիկայի ձայն» ռադիոկայանը: Այն ստեղծվեց որպես հակաքարոզչական միջոց ֆաշիստական պրոպագանդայի դեմ 1942-ին: ԽՍՀՄ-ում այն հեռարձակվեց հինգ տարի հետո՝ 1947-ին քսանվեց կարճալիք հաղորդիչներով: Ռադիոկայանի հաղորդումների 40%-ը ուղղված էին սոցիալիստական երկրներին: Գերակշռում էին երաժշտական, ժամանցային ծրագրերը, որոնք քարոզում էին ամերիկյան ազատ կենսակերպը և կապիտալիզմի «հրաշքների» մասին, այսինքն զբաղվում էր սոցիալական քարոզչությամբ:

Տեղեկատվական պատերազմներում գործում են մի քանի մեխանիզմներ: Դրանցից է տեղեկատվության արագ հայթայթումը և տարածումը: Հաղթողը առաջինն է: Սակայն անհրաժեշտ է հաշվի առնել նաև տեղեկատվության բնույթը և ծավալը: Արդյունավետ ներգործության համար այն պետք է պարունակի քիչ գաղափարներ, բայց հրամցվի անընդհատ, այսինքն` գործի եռակողմ օրինաչափությամբ՝ կայուն, համաչափ և երկարատև:

Աշխարհում միլիոնավոր մարդիկ ենթարկվում են տեղեկատվական գրոհների: Առաջին հայացքից դրանք մեր առօրյա կենսագործունեության շոշափողն են, բայց իրականում… իրականում գիտակցության ճեղքվածքային տրամագիծ: Ինչու՞…

Տեղեկատվական ֆենոմենի էներգակիր շրջանառության տարածաչափական արժեքը գնահատելու համար անհրաժեշտ է վերադառնալ նախնադար և քայլել վայրենության ժամանակաշրջանից մինչև քաղաքակրթություն: Մարդկության պատմության զարգացման անցումային փուլերում տեղեկատվության և գիտելիքների փոխանակման դինամիկ շարժն ընդլայնեց փոխհաղորդակցության սահմանները: