2017-ին մեկնարկած գազատարի կառուցման աշխատանքները տևեցին 2 տարի՝ արժենալով շուրջ 7 մլրդ դոլար: 1090կմ երկարությամբ գազատարի շինարարությունը ռուսական կողմի ջանքերով կարճ տևեց՝ մեկնարկելով ռուսական Անապա քաղաքից և ավարտվելով Ստամբուլի մոտակա Լյուլեբուրգազ քաղաքում: Հենց այնտեղ նախատեսված բացման արարողությանը մասնակցելու համար հունվարի 7-ի գիշերը Սիրիայից Թուրքիա է մեկնել Ռուսաստանի նախագահը: Պուտինը նախ առանձնազրույց է ունեցել Ռեջեփ Էրդողանի հետ:

Դեկտեմբերի 21-ին Ուկրաինայի մայրաքաղաք Կիևում կայացավ Ուկրաինայի հայերի միության տարեկան ամփոփիչ համաժողովը։ Սա միակ համաուկրաինական հասարակական կազմակերպությունն է, որը միավորում է երկրի բոլոր մարզերի հայկական համայնքները և երիտասարդական կազմակերպությունները։ Համագումարն ամփոփել է կառույցի պատմամշակութային, կրթական, սպորտի, կանանց հանձնաժողովների, մարզային համայնքների աշխատանքը։

2019թ. հոկտեմբերի 17-ից Լիբանանում անսպասելի բռնկված սոցիալական բողոքի ցույցերը մի քանի օր անց վերածվեցին կառավարության հրաժարականի պահանջի, իսկ արդեն նոյեմբերի կեսին հստակ երևացին միջազգային դերակատարներն ու տարածաշրջանային լարվածության նոր օջախի հիմքերը: Լիբանանի ներքին խնդիրների վերաբերյալ հայտարարություններ և իշխանության հասցեին խիստ կոչեր են հնչեցնում ԱՄՆ-ի, Ռուսաստանի, ՄԱԿ-ի, ԵՄ-ի և շատ այլ երկրների ու միջազգային կառույցների ղեկավարներ, մինչդեռ այն, ինչ առաջին հայացքից անակնկալ սկսվեց ու օրերի ընթացքում թափ հավաքեց Մերձավոր Արևելքի՝ մինչև այժմ կայուն այդ երկրում, նախևառաջ պայմանավորված է Լիբանանի հարևանների կոնկրետ ծրագրերով:

Այն, ինչը փաստաթղթի տեսք ստացավ 2019թ. հոկտեմբերի 29-ին ԱՄՆ ներկայացուցիչների պալատում, սկսել է քննարկվել ավելի քան 100 տարի առաջ: Հայոց ցեղասպանության իրագործման տարիներին ամերիկյան Կոնգրեսն արդեն իսկ քննարկել և դատապարտվել է այդ ոճիրը, իսկ հետագա մեկ դարի ընթացքում ամերիկացի կոնգրեսականների սեղանին Հայոց ցեղասպանության ճանաչման բանաձևը հայտնվել է 12 անգամ:

Ադրբեջանի ՊՆ-ն մասնավորապես ասել է. «Կարծում եմ, որ մենք՝ զինվորականներս, չպետք է խոսքակռվի մեջ մտնենք: Մեր պարտականությունն է մարտնչել, և մենք մեր խոսքն ասում ենք մարտի դաշտում: Հենց այնտեղ պարզ կլինի, Փաշինյանը պատասխան կտա՞ իր խոսքերի համար, թե՞ ոչ»: Զաքիր Հասանովի այդ սպառնալիքներին արձագանքել է ՀՀ պաշտպանության նախարար Դավիթ Տոնոյանը:
 

Իսրայելում սեպտեմբերի 17-ին տեղի ունեցավ խորհրդարանական արտահերթ ընտրության երկրորդ փորձը: Մերձավորարևելյան այդ երկրում առաջին անգամ խորհրդարանը չի կարողանում կառավարություն կազմել և վեց ամսվա ընթացքում երկու անգամ ընտրություն է անցկացնում: Այս անգամ ևս հիմնական մրցակցությունը քաղաքական երկու ուժերի միջև էր, սակայն, ըստ քաղաքագետների, իսրայելցիներն ընտրում էին ոչ թե կուսակցությունների, այլ կոնկրետ անձանց:

Տարածաշրջանային այցով Հայաստանում է ԵԱՀԿ նախագահ, Սլովակիայի ԱԳ նախարար Միրոսլավ Լայչակը: Մարտի 13-ին նա հանդիպել է ՀՀ ԱԳ նախարար Զոհրաբ Մնացականյանի հետ, ապա երկու պաշտոնյաները հանդես են եկել մամուլի ասուլիսով: Հայաստանի ԱԳ նախարարը նշել է այն հիմնական կետերը, որոնք եղել են երկու պաշտոնյաների քննարկման առանցքում: Պաշտոնական Երևանը հունվարին ԵԱՀԿ ղեկավարի պաշտոնը ստանձնած Լայչակին ծանոթացրել է արցախյան հակամարտության լուծման հայկական կողմի մոտեցումների հետ:

ԵԱՀԿ նախագահ Միրոսլավ Լայչակը մարտի 12-ին ժամանում է Հայաստան: Տարածաշրջանային այցի համատեքստում ԵԱՀԿ նորընտիր սլովակ նախագահը, սակայն, առաջինը Բաքու այցելեց: Վերլուծաբաններն ասում են՝ դա պատահական չէ: Սլովակիայի ներկա կառավարությունը վերջին տարիներին սերտ կապեր ունի Ադրբեջանի հետ, զենքի առևտուր են անում, իսկ Միրոսլավ Լայչակը ԵԱՀԿ նախագահից բացի զբաղեցնում է նաև Սլովակիայի ԱԳ նախարարի պաշտոնը:

Թալիշ ազգային, քաղաքական գործիչ Ֆահրադդին Աբոսզոդան, որը օգոստոսին ձերբակալվել, ապա կալանավորվել էր ՌԴ-ում Ադրբեջանի պահանջով, ևս 5 ամիս կմնա կալանքի տակ: Այդպիսի որոշում է հոկտեմբերի 3-ին կայացրել Մոսկվայի դատարանը՝ քննելով Ադրբեջանի կողմից ներկայացված պահանջը Աբոսզոդային արտահանձնելու վերաբերյալ:

Գրեթե 40 օրվա քաղաքական և փողոցային պայքարի արդյունքում ԱԺ ԵԼՔ խմբակցության ղեկավար Նիկոլ Փաշինյանին հաջողվեց հանրության աջակցությամբ դառնալ ՀՀ վարչապետ և ստանձնել կառավարության ղեկը: Այս առիթով, Հայաստանի Դիվանագիտական հիմնադրամը շնորհավորում է ոչ միայն Նիկոլ Փաշինյանին, այլև հայ ժողովրդին ընդհանրապես՝ սկզբունքային պայքարի և ժողովրդավարական հաղթանակի համար: Այս հաղթանակը ցույց տվեց, որ իրավամբ՝ Ժողովրդի ձայնը Աստծո ձայնն է:

Ամերիկյան «Pew Research Center» անունը կրող փորձագիտական կենտրոնը հրապարակել է սոցհարցման արդյունքներ, որոնցով փորձ է արվել պարզել Կենտրոնական և Արևելյան Եվրոպայում հակահրեական տրամադրությունների մակարդակը: Ամերիկյան կենտրոնի տվյալներով՝ ամենամեծ հակահրեական տրամադրություն նկատվել է Հայաստանում (հարցվածների 32%-ը), ապա հետևում են Լիտվան, Ռումինիան, Ռուսաստանը և Վրաստանը:

2018-ի հունվարի 9-ին ՀՀ արտակարգ և լիազոր դեսպան Արման Նավասարդյանը «Modern Diplomacy» միջազգային վերլուծական պորտալում հրապարակել էր «Յո՞ երթաս Երուսաղեմ։ Թրամփի մատնանշած արահետո՞վ»  խորագրով հոդված՝ խոշորացույցի տակ առնելով ԱՄՆ նախագահի կողմից Երուսաղեմը Իսրայելի մայրաքաղաք ճանաչելու հայտարարության դրական ու բացասական հետևանքները, նաև հայ-իսրայելական հարաբերությունների ներկա փուլը:

Հայ-իսրայելական հարաբերությունների ակտիվացման ֆոնին իրանական կողմից անհանգիստ հայտարարությունները հաճախակի են դարձել: Իրանը մտավախություն ունի, որ հարաբերությունները խորացնելով Իսրայելի հետ, Հայաստանը կարող է Թել-Ավիվին հնարավորություն տալ մտնել մեր տարածաշրջան և մեծացնել Իրանի մեկուսացումը:

Արամ Աթեշյանը, ծնված և մեծացած լինելով Դիարբեքիրում՝ ծպտյալ հայերի ընտանիքում, պատրիարքի փոխանորդ և Ռեջեփ Էրդողանի մտերիմ եղած ժամանակ մերժում էր ծպտյալ հայերի գոյությունը: Այս հարցադրումներն են, որոնց մասին պիտի խորհի հարգարժան հոգևորականը և փորձի հանգստացնել իրեն՝ առանց վիրավորվելու:

Որոշ ուսումնասիրությունների արդյունքում հնարավոր եղավ ճշտել ևս մեկ թեկնածուի՝ Եգիպտոսի ներկայացուցիչ, իրավապաշտպան Մուշիրա Խատտաբի անունը: Նա փետրվարին այցելեց ՌԴ՝ այդ երկրից ստանալու աջակցության խոստում: Ռուսական աջակցության համար ջանք չեն խնայում նաև ադրբեջանցիները՝ ձեռք բերելով ՌԴ փոխվարչապետ Օլգա Գոլոդեցի և մշակույթի որոշ գործիչների հրապարակային բարեխոսությունը:

Ամիսներ առաջ Կարսի ադրբեջանցի մի գործարար, որը 1990-ականների սկզբին Նախիջևանից է տեղափոխվել, գնել է քաղաքի կենտրոնական մեծ հողակտոր՝ հայկական պատմական շինություններով հանդերձ՝ ճակատային մասում հայերեն արձանագրություններով: Ադրբեջանցի գործարարը փորձել է քանդել շինությունները՝ տեղում հյուրանոցային համալիր կառուցելու մտադրությամբ:

Ապրիլի սկզբին սանձազերծած պատերազմից, կրած խայտառակ պարտությունից ու աշխարհի անթաքույց դժգոհությունից հետո Ադրբեջանի իշխանությունը այսպիսի լալահառաչ հայտարարություններով փորձում է մեղադրանքի ալիքը իր վրայից թեքել հայկական կողմը: Նաև այդ նպատակն է հետապնդում մեր ուղղությամբ կրակող հրանոթները բնակավայրերում տեղադրելը: Իսկ դրա հետևանքով Ադրբեջանի սահմանամերձ բնակավայրերում կրկին դատարկություն է, քանի որ հայկական կողմի պատասխան հրետակոծության թիրախ ուզած թե չուզած հենց բնակիչներն էին դառնալու:

Միայն 2015-ին Հունաստանից մինչև Մեծ Բրիտանիա ընկած տարածք ներգաղթել է ավելի քան 1.200.000 փախստական՝ հիմնականում մուսուլմանական երկրներից: Փախստականների ամենամեծ խումբը Սիրիայից է՝ ավելի քան 362.000 մարդ: Նրանցից շատերն արդեն աչքի են ընկել սպանությունների, բռնաբարությունների և գողությունների դեպքերով: Միգրանտները հիմնականում տեղավորվել են Գերմանիայում և Ֆրանսիայում:

Հայ պատգամավորը հարցազրույց տվել է ֆրանսիական Telerama պարբերականին՝ համոզմունք հայտնելով, որ Թուրքիայի ապագան լինելու է քաղաքացիական պատերազմների մեջ: Ի տարբերություն հայերի՝ քրդերն այսօր զինված ու կազմակերպված են, կարողանում են կռվել թուրքական զորքի դեմ: Միևնույն ժամանակ Կարո Պայլանը նշել է, որ խաղաղություն չեն ուզում ոչ Թուրքիայի իշխանությունը, ոչ էլ քրդերը, հետևաբար լայնածավալ պատերազմը անխուսափելի է լինելու:

Հիմնական վտանգը, Արման Նավասարդյանի կարծիքով, կսպառնա Ռուսաստանին: Թուրքիան չի հանգստանա և չի համակերպվի նորօսմանական պլանի ձախողման հետ, ուստի սիրիական տարածքներ մտնելու և քրդերին ոչնչացնելու ծրագրերը կիրագործի ահաբեկիչների միջոցով:

Մկանների ցուցադրում, այսպես կարելի է բնութագրել Ռուսաստանի և Թուրքիայի այսօրվա հայտարարություններն ու նախաձեռնությունները: Պետդումայի առաջարկությունը, դիվանագետի համոզմամբ, ևս այդ շարքից է: Ոչ Ռուսաստանը կգնա առճակատման, ոչ էլ թուրքերը կցանկանան բախվել ռուսների հետ՝ լավ իմանալով, որ Մոսկվան կարող է մասնատել Թուրքիան: Շան գլուխն իրականում ոչ թե մեր սահմանների մոտ է, այլ սիրիական հակամարտության մեջ:

Չպետք է վստահ լինել, որ գերտերությունների ռազմական միջամտությունից ԻԼԻՊ-ը կմեռնի կամ շվեյցարական քաղաքում հնարավոր կլինի բանակցության միջոցով խաղաղություն հաստատել: Մերձավոր Արևելքի սոդոմ-գոմորում Արման Նավասարդյանը կարևոր է համարում հայկական պետության ակտիվությունը, հակառակ դեպքում արդյունքի փոխարեն կունենանք հետևանքներ:

Ռոբերտ Ուոլտերի ներկայացրած զեկույցի քվեարկության ժամանակ ձայների տարբերությունը 4 էր՝ հօգուտ Հայաստանի: Եթե Թուրքիայի 3 պատգամավորները կողմ քվեարկեին, ձայների տարբերությունը կհասներ 1-ի, ինչը խիստ վտանգավոր կլիներ ՀՀ-ի համար, եթե չասենք՝ պարտություն: Հետևաբար պետք է արձանագրել, որ ԵԽԽՎ-ում հակահայկական բանաձևի տապալումը առաջին հերթին եղավ թուրքական պատվիրակության շնորհիվ:

Թուրք վերլուծաբանները խոսում են ոչ թե ադրբեջանահաճո, այլ օբյեկտիվ բառապաշարով: Ավելին, Թուրքիայի խորհրդարանում պառակտում էր առաջացել խորհրդարանական վեհաժողովում քվեարկելու առումով. արմատականները՝ կողմ, իսկ բազմաթիվ պատգամավորներ պնդում էին հակառակը՝ հրաժարվել Ադրբեջանին մշտապես աջակցողի կեցվածքից և դեմ քվեարկելով հակահայկական բանաձևերին՝ փորձել նոր տեսակի հարաբերություն կառուցել Հայաստանի հետ:

Բախումներով ու պատերազմներով լեցուն մեր տարածաշրջանում, սակայն, Հայաստանը մնում է ամենամարտունակ ու կազմակերպված բանակ ունեցող երկիր, իսկ համաշխարհային մակարդակով մենք 10 ամենաանվտանգ պետություններից մեկն ենք: Մաղթենք, որ 2016-ին մեր հարևաններն էլ լինեն այնքան անվտանգ ու մարդասեր, ինչպես մեր 5000-ամյա երկիրն է, իսկ մենք՝ հայերս, վերջապես գիտակցենք, որ արտագաղթելու փոխարեն ազգովի կարող ենք ստեղծել ամենաուժեղ ու բարեկեցիկ հայրենիքը: