ՌՈՒՍ ՔԱՂԱՔԱԳԵՏԸ՝ ԱԶԵՐՊՐՈՊԻ ՕԲՅԵԿՏ. ԱՐՀԱՄԱՐՀԵ՞Լ, ԼՌԵ՞Լ, ԹԵ՞ ՊԱՏԱՍԽԱՆԵԼ

ԱՐՄԱՆ ՆԱՎԱՍԱՐԴՅԱՆ Արտակարգ և լիազոր դեսպան, ԵՐԵՎԱՆ 2010 թվականին լույս տեսած իմ «Դիվանագիտություն» գրքում ես զետեղել էի «Արհամարե՞լ, լռե՞լ, թե՞ պատասխանել» խորագրով մի հոդված, որի հակահերոսը ճանաչված քաղաքական մեկնաբան Մաքսիմ Շևչենկոն էր: Նա նույնքան ճանաչված է որպես արմենաֆոբիայով տառապող գրչակ, որն անցնող տարիների ընթացքում չմարող եռանդով շարունակում է իր հակահայկական, չարանենգ և կեղտոտ աշխատանքը։ Լինելով Հայաստանի ռազմավարական դաշնակից և բարեկամ երկիր Ռուսաստանի քաղաքացի` Շևչենկոն արցախյան կոնֆլիկտում խաղաղարարի դերով հանդես գալու փոխարեն սերմանում է ազգամիջյան անհաշտություն, թշնամանք ու սադրանք։ Սույն «քաղաքագետը» երկար տարիներ հավատարմաբար ծառայում է «ազերպրոպին» և ստանալով իր «նավթադոլարները»` ըստ ամենայնի, դոլարները դնում է գրպանը, իսկ նավթը` լցնում հակամարտող կողմերի կրակին։ Վերահրապարակում ենք 2008-ի հոդվածը՝ առանց փոփոխությունների. ԱՐՀԱՄԱՐՀԵ՞Լ, ԼՌԵ՞Լ, ԹԵ՞ ՊԱՏԱՍԽԱՆԵԼ… 2008թ. սեպտեմբերի 15-ին Մաքսիմ Շևչենկոն հանդես եկավ հարցազրույցով, որի խորագիրն է «Ես գիտեմ, որ Շուշան սուրբ քաղաք է ադրբեջանցիների համար»։ Որ սա սադրանք և խոր վիրավորանք է պարունակում յուրաքանչյուր հայի զգացումների և ազգային արժանապատվության համար՝ երկու կարծիք լինել չի կարող: Ներկա ինֆորմացիոն գերառատության և ժամանակի խիստ սղության պայմաններում կարելի կլիներ անտեսել մեզ համար մերժելի այդ հարցազրույցը, իսկ հեղինակին ուղարկել այնտեղ, որտեղ օրական բազմաթիվ անգամներ մեկմեկու ուղարկում են նույնիսկ ամենաինտելիգենտ ռուսները: Բայց ոչ այս դեպքում: Նախ՝ հարցազրույցի հեղինակն ինքը հայտնի լրագրողների ցեխից է։ Նա մոսկովյան կենտրոնական հեռուստատեսության «Դատեք ինքներդ» հաղորդաշարի հեղինակը և հաղորդավարն է: Եվ ամենակարևորը, Շևչենկոն Ռուսաստանի Հասարարական պալատի անդամ է, որն ստեղծվել և գործում է Պուտինի նախաձեռնությամբ, նրա հսկողության ներքո: Ուրեմն, Շևչենկոն միայն հասարակական-քաղաքական գործիչ չէ: Տվյալ պարագայում նա պետական այր է, որի յուրաքանչյուր խոսքն ուղիղ համեմատական է իր ստատուս քվոյին: Բայց թող այդ մասին մտածի իր անմիջական շեֆը՝ Վլադիմիր Վլադիմիրովիչը: Հարցազրույցի առաջին մասում Շևչենկոն վերլուծում է վրաց-ռուսական հակամարտության օգոստոսյան դեպքերը և այդ կապակցությամբ Եվրախորհրդի գագաթնաժողովի որոշումը: Նա հայհոյում է վրացիներին, լեհերին, մերձբալթներին, փնովում ամերիկացիներին։ Ես չեմ մեկնաբանի նրա վերլուծությունները, չնայած, որպես ազատ քաղաքացի, այդ իրավունքն ունեմ: Քաղաքական կուլտուրայի հարց է. կոնֆլիկտի սուբյեկտներից մեկը՝ Ռուսաստանն, իմ երկրի ռազմավարական գործընկերն է. ռուսը մեր բարեկամն է, մյուսը՝ Վրաստանը, մեր դարավոր դրկիցն է: Պատասխանելով այն հարցին, թե ինչ կերպ կարտացոլվի Աբխազիայի և Օսիայի ճանաչումը Ղարաբաղի կոնֆլիկտի վրա, Շևչենկոն առանց աչքը թարթելու հայտարարում է. «Ինձ համար շատ դժվար է խոսել այդ թեմայով, որովհետև ես շատ եմ սիրում ադրբեջանական ժողովրդին և հարգանքով եմ վերաբերվում հայ ժողովրդին»: Չգիտեմ, թե բազային ինչ կրթություն է ստացել հարցազրույց տվողը, բայց պետք է որ իր զբաղեցրած պաշտոնն ու աշխատանքային փորձը հուշեին, որ սերը քաղաքական կատեգորիա չէ: Սիրո մասին խոսում են այլ տեղ և այլ պարագաներում: Համենայն դեպս, շնորհակալություն հայ ժողովրդի անունից, որ ինքը նրան գոնե չի ատում: Ըստ Շևչենկոյի՝ «Ռուսաստանում կան փորձագետներ, որոնք սիրում են դրոշ թափահարել Հայաստանի կամ Ռուսաստանի համար»: Պարզվում է, որ ինքը՝ Շևչենկոն, դրոշ թափահարողների թվին չի պատկանում: Այս հարցում մեր բախտը բերել է: Ուրեմն, նա հանդես չի գալու որպես անհատ-փորձագետ, այլ «պատմելու է այն դիրքորոշման մասին», որն «ինքն ունի որպես Ռուսաստանի Հասարակական պալատի անդամ»: Եվ այսպես՝ որպես պաշտոնական անձ, որպես այդ բարձր ատյանի անդամ՝ Շևչենկոն ազդարարում է. «Միանշանակ է, որ մինչև Լեռնային Ղարաբաղից արտաքսված բոլոր փախստականները չվերադառնան, մինչև մարդիկ, որոնք ապաստան են գտել Բաքվում, Գյանջայում, փոխհատուցում չստանան, անհնար է գտնել ղարաբաղյան հարցի լուծումը»: Այսպես է խոսել Շևչենկոն: Եվ սա գրված է սևով սպիտակի վրա: Այնպես որ, պարոն Տիգրան Սարգսյան, պատրաստեք կոնտրիբուցիան՝ ռազմատուգանքը: Միայն թե փողը փոխանցելիս չմոռանաք Ռուսաստանի Հասարակական պալատին հարցնել, թե ինչպես է լուծվելու Բաքվից և Ադրբեջանի մյուս բնակավայրերից մազապուրծ եղած հայ փախստականների վնասի փոխհատուցման հարցը: Իսկ ադրբեջանցի փախստականների հարցը Շևչենկոյի համար, ըստ երևույթին, իդեա ֆիքս՝ սևեռուն մտատանջանք է, քանի որ նա կրկին է անդրադառնում խնդրին՝ կոչ անելով Ադրբեջանին հարցը «դնել ամենայն սրությամբ», և հույս հայտնում, որ «Ռուսաստանն ըմբռնումով կմոտենա դրան»: Իսկ հիմա, սիրելի ընթերցող, եթե կանգնած ես՝ նստիր: «Չնայած գիտեմ, որ Շուշան սուրբ քաղաք է ադրբեջանցիների համար, ես բոլոր կողմերի տաքգլուխներին կնախազգուշացնեի ձեռնպահ մնալ կոնֆլիկտն ուժի միջոցով լուծելու փորձերից», ավետում է ադրբեջանական ժողովրդին սիրող և հայ ժողովրդին էլ էլ մի քիչ հարգող գործիչը: Ա՜յ, ա՜յ, ա՜յ, товарищ Шевченко, մի՞թե կարելի է սրբությունների մասին այդպես շաղակրատել: Հավանաբար, Շուշայի նկատմամբ տածած քնքուշ զգացումներն են դրդում նրան գալ այն խոր մարդասիրական եզրահանգման, թե Ղարաբաղի հիմնահարցը հարկ է լուծել բանակցային ճանապարհով: Կրկին մեր երախտագիտությունը հայտնենք նրան՝ ազնվագույն մաղթանքների համար և փառք տանք Աստծուն, որ կոֆլիկտի լուծումը չի տեղափոխում ռազմի դաշտ: Բայց նա թափանցիկ ակնարկում է Հայաստանին սպառնացող վտանգի մասին: Սպառնալիքը ադրբեջանական բանակն է, որը «լավ կատարելագործված է և արդեն 90-ականների սկզբների բանակը չէ: Նա ձեռք է բերել ժամանակակից համակարգի սպառազինություն, այդ թվում՝ իսրայելյան»: Շարունակելով ուժի դիրքերից սկսած մեդիտացիան՝ Շևչենկոն հիշեցնում է. «Ոչ մի պետություն այս տարածքում, բացի Ռուսաստանից, ավելի գերազանց ռազմական հզորություն չունի, որպեսզի իրագործի բլիցկրիգ»: Հետո շտապում է հանգստացնել ընթերցողին, թե «բլիցկրիգի գայթակղությունը վատ գայթակղություն է»: Եվ վերջում Շևչենկոն խփում է հարցազրույցի գլխավոր մեխը, որը կամ քաղաքական դեմագոգիա է, կամ էլ որոշակի քաղաքական պատվեր: «Ռուսաստանն այնքան էլ ճիշտ չի հայտարարել, որ Հայաստանն իր միակ ռազմավարական դաշնակիցն է Անդրկովկասում, այդ դիրքորոշման նկատմամբ Ռուսաստանում գոյություն ունեն այլ մոտեցումներ», ազդարարում է Հասարակական պալատի անդամը և այն միտքն է հայտնում, որ ռուսական տարբեր քաղաքական խմբավորումներ և ուժեր ներկայումս տեսակավորում են Հարավային Կովկասում իրենց բարեկամ, թշնամի և չեզոք երկրները: Կրկին շեշտելով, որ Ռուսաստանը տարածաշրջանը դիտում է որպես շահերի գոտի, նա հիշեցնում է, որ Անդրկովկասի քարտեզի վրա հայտնվել են երկու նոր պետություններ՝ Հարավային Օսիան և Աբխազիան, անկախ այն հանգամանքից՝ բոլո՞րն են ընդունում այդ փաստը, թե՝ ոչ: Ահա այսպիսի հարցազրույց է մեզ հրամցնում ադրբեջանական 1st News.Az-ը: Ի՞նչ անել՝ արհամարհե՞լ, լռե՞լ, պատասխանե՞լ: Միջազգային հարաբերություններում, մասնավորապես՝ դիվանագիտական պրակտիկայում, գոյություն ունի հնուց եկող չգրված օրենք. երբեք կուլ չտալ այն դառը հաբը, որը պարունակում է պետությանդ հեղինակությունն ու արժանապատվությունը վիրավորող փոքր ակնարկ անգամ: Կարևոր չէ, թե որտեղից և ումից է գալիս այդ վիրավորանքը, մեծ, թե փոքր պետությունից, դաշնակցից, թշնամուց, թե չեզոք հարևանից: Դա առաջին հերթին քո պետության, քո տիրույթի նկատմամբ հարգանքի և ակնածանքի կրեդոն է, քո դիվանագիտության անկախության և հաջողության կարևոր գրավականներից մեկը: Հարգիր ինքդ քեզ, որ քեզ հարգեն: Այս այբուբենական խրատն առ այսօր, ցավոք սրտի, օտարված է հայկական դիվանագիտության զինանոցից: Ժամանակն է ուշքի գալ, և որդեգրել իրավիճակին համահունչ մտածելակերպ և գործելակերպ, գոնե հիմա, երբ հանրապետությունը կանգնած է լուրջ մարտահրավերների առջև: 2008թ. Հ.Գ. Շևչենկոյի վերջին քաղաքական պեռլին` մարգարիտին անդրադարձել է ճանաչված լրագրող Մարինա Գրիգորյանը՝ իր մերկացնող, փայլուն հոդվածում, որը խորհուրդ կտայինք կարդալ։ («Флаг Арцаха и вокруг него», «Голос Армении», 16 марта 2017 года)
ԱՐՄԱՆ ՆԱՎԱՍԱՐԴՅԱՆ
3305 reads \| 20.05.2017 \|