Հոդվածը վերաբերում է 18-րդ դարում տեղի ունեցած ամենաարյունալի և մասշտաբային պատերազմներից մեկին՝ Յոթնամյա պատերազմին (1756-1763թթ.):

2023 թվականի ապրիլի 6-7-ը Երևանի Գիտության և մշակույթի ռուսական կենտրոնը (Ռոսսոտրուդնիչեստվոն Հայաստանում) կկազմակերպի «Դիվանագիտություն-ալֆա. ներկայի մարտահրավերները և ապագայի պատկերը» երկօրյա ֆորսայթ նիստ՝ Ռուսաստանի արտաքին քաղաքականության ոլորտի փորձագետներ Ս.Մ.Մարկեդոնովի և Ա.Ա.Տոկարևի մասնակցությամբ (ՌԴ ԱԳՆ Մոսկվայի միջազգային հարաբերությունների պետական ինստիտուտից)։

Տասնամյակներ և հարյուրամյակներ շարունակ ու ըստ էության համաշխարհային դիվանագիտության գրեթե բոլոր պատմափուլերում կարևորագույն առանցքային և բեկումնային նշանակության քաղաքական հիմնահարցերը գերազանցապես լուծվում էին ուժի դիրքերից ու հատկապես պատերազմներում հաղթողի իրավունքով: Հետևապես դիվանագիտությունը ստորադասվում է արտաքին քաղաքականության հիմնախնդիրներին, ծառայում դրանց նպատակասլաց և անթերի իրագործմանը:

Աշխատանքում վերլուծված են հատուկ ծառայությունների տեղն ու դերը սահմանադրական ժողովրդավարության կայացման պայմաններում՝ կենտրոնանալով ՌԴ օրինակի վրա: Սույն աշխատանքում բացահայտված է, որ ազգային անվտանգությունը կարևոր է ցանկացած հասարակության բարեկեցության համար, բայց սահմանադրական ժողովրդավարություններում ազգային անվտանգությունը նշանակում է քաղաքացիական համերաշխություն, խաղաղության և մարդու իրավունքների պաշտպանության ապահովման միջոց:

Լրտեսությունն օտարերկրյա հատուկ ծառայությունների անօրինական հետախուզական գործունեությունն է որևէ այլ պետության տարածքում, ինչը համարվում է պաշտոնապես գաղտնի տեղեկության գողություն այլ երկրի հատուկ ծառայությունների կողմից: Լրտեսությունը պետական իշխանության դեմ ուղղված հանցագործություն է։ Այդ հանցագործության սուբյեկտներ են օտարերկրյա քաղաքացիները կամ քաղաքացիություն չունեցող անձինք։

Թուրքիան ինչ-որ առումներով hրաժարվել է իր երկարատև ընդդիմադիր դիրքորոշումից Իրաքի քրդական անկախության հետ կապված մի շարք պատճառներից ելնելով, որոնք բխում են Թուրքիայի ներքին քաղաքականությունից, Թուրքիայի էներգետիկ կարիքներից և տնտեսական հրամայականներից ու քաղաքական անորոշության աճից Իրաքում և Սիրիայում: Մինչև հակասությունների վերսկսումը Թուրքիայի և Քուրդիստանի աշխատավորական կուսակցության միջև, Թուրքիայի կառավարությունը քաղաքական որոշում կայացրեց լուծել հակամարտությունը Թուրքիայի քրդերի հետ՝ համաձայնելով թույլատրել քրդերի քաղաքական հավաքները և պաշտպանել սոցիալական և մշակութային իրավունքները:

Թուրքիայի իրականացրած հակախորհրդային քաղաքականությունը Երկրորդ աշխարհամարտի տարիներին հանգեցրել է «նյարդերի պատերազմին»: Ավելին 1945 թ. Հայկական տարածքային պահանջատիրության հետ համատեղ առաջին անգամ առաջ է քաշվել նաև վրացականը, որն անակնկալ էր թե Թուրքիայի և թե միջազգային տերությունների համար։ Մինչ դեռ Խորհրդային Վրաստանի իշխանություններն ու մշակույթային գործիչները մեծ աշխատանք էին տանում այս ուղղությամբ, նշելով, որ «վրացիների դարավոր երազանքը կարող է դառնալ իրական միայն խորհրդային իշխանության շնորհիվ»։

Հարգելի Սերգեյ Վիկտորովիչ,
Լեռնային Ղարաբաղի խնդրի կարգավորման Ձեր Պլանը Ռուսաստանի Դաշնության, Ադրբեջանի Նախագահների և Հայաստանի Վարչապետի 9 նոյեմբերի 2020թ. համատեղ հայտարարությամբ սրընթաց կյանքի կոչվեց, կարող եք տոնել: Ըստ համաձայնագրի՝ բոլոր ուղղություններով ճանապարհային հաղորդակցությունները պետք է ապաշրջափակվեն, սակայն ողջ աշխարհի հայերի նվիրատվությունների հաշվին վերջին տարիների ընթացքում կառուցված Վարդենիս (Հայաստան) – Քարվաճառ-Մարտակերտ (ԼՂՀ) հոյակապ մայրուղին այժմ շրջափակված է Քարվաճառից մինչև Դադիվանք, և Մարտակերտի ու հարակից շրջանների բնակիչները գործնականում զրկված են Հայաստան մուտք գործելու հնարավորությունից:

Diplomat.am նախագիծը և «Հայաստանի դիվանագիտական հիմնադրամը» խոր վշտով հայտնում են, որ 2021թ․ ապրիլի 11-ի առավոտյան 82 տարեկանում մահացել է արտակարգ և լիազոր դեսպան Արման Նավասարդյանը:  Մեծարգո դեսպանը Diplomat.am նախագծի և «Հայաստանի դիվանագիտական հիմնադրամի» հիմնադիրն էր։ 

Չենգիզ Աքթար. Թուրքիան դժբախտ երկիր է, քանի որ կտրված է իր արմատներից, չունի ամուր հիմքեր։ Մեկ անգամ ևս խոսում եմ այս հողի կենարար ուժերի ոչնչացման, Հայոց ցեղասպանության, հույների և սիրիացիների, հրեաների արտաքսման մասին։ Այդ քաղաքացիները Օսմանյան հասարակության կենարար ուժերն էին, ավիշը և առանց նրանց մնում է չորացած մի տարածություն, մտքի անապատը։ Ահա թե ինչու ես շարունակում եմ այն բնութագրել  « քաղաքակրթության կորուստ » բառակապակցությամբ:

Եթե վաղը, պետության շարքերից իմացվի նման շշուկներ, ապա այն ժամանակ էլ հենց թուրքերեն պետք է ասվի ''denizi görmeden paçaları sıvama'', Հայերենով ‘ջուրը չի տեսած մի բոբիկանա’… Մեր կազմակերպած այս երկարաշունչ աշխատության բոլոր հարցազրույցները արեց, Ֆրանսիայի մոտ անցյալի մեջ, Հայաստանի դժվար (Սումքայիթ և այլ ջարդեր, Լեռնային Ղարաբաղի, Երկրաշարժի, տարբեր տաքնապալի) օրերում, բազումս իր լումաները իր աշխատություններով, դրած Հայ ծագումով Ֆրանսիացի Ժան Կլոտ Դըլաքրուա-ն:

Ռուսաստանի անվտանգության խորհրդի նախագահի տեղակալ Դմիտրի Մեդվեդևի հայտարարությունը, թե՝ ԼՂ հարցի կարգավորումը պետք է քննարկել նաև Թուրքիայի հետ, արտակարգ և լիազոր դեսպան Արման Նավասարդյանը համարում է քաղաքական սայթաքում, որ թույլ է տվել Մեդվեդևը: 

Հայ ընթերցողին ենք ներկայացնում «Դիվանագետի գրադարան» նախաձեռնությունը, որի հեղինակը Diplomat.am նախագծի սյունակագիր Գարիկ Հարությունյանն է։ Այն հնարավորություն է տալիս առանց ինչ-որ կայքերում գրանցվելու և որոնման վրա ժամանակ վատնելու, ներբեռնել քաղաքական-դիվանագիտական բնույթի զանազան գրքեր, հոդվածներ, առցանց կայքերի հղումներ, դասախոսություններ: Հատկապես այս օրերին, երբ մեր կրթական համակարգի առջև առկա են մի շարք խնդիրներ՝ պայմանավորված հեռավար կրթությամբ և համավարակով, առցանց նյութերի առկայությունը առավել քան կարևոր է կրթության շարունակականության ապահովման և գիտական առարկաների հանդեպ հետաքրքրության համար:

Հելսինկյան եզրափակիչ ակտում նշվում է ակտի սկզբունքների համապատասխանության մասին ՄԱԿ-ի կանոնադրությանը և արտահայտում անդամ պետությունների կամքը Հելսինկյան ակտի սկզբունքները կիրառելիս գործել ՄԱԿ-ի կանոնադրության նպատակներին և սկզբունքներին համապատասխան: Հելսինկյան ակտի 10-րդ սկզբունքը ուղղակիորեն հաստատում է, որ այն դեպքում, երբ ՄԱԿ-ի կանոնադրությամբ անդամների ստանձնած պարտավորությունները կհակասեն որևէ պայմանագրով կամ միջազգային այլ համաձայնագրով ստանձնած պարտավորություններին, կգերակայեն կանոնադրությամբ ստանձնած նրանց պարտավորությունները` ՄԱԿ-ի կանոնադրության 103-րդ հոդվածին համապատասխան: